Niet-verbale leerstoornis
De non-verbale leerstoornis (verder NLD genoemd voor de leesbaarheid van dit artikel) is een nog vrij onbekende leerstoornis. Dit terwijl toch zo'n vijf procent van de kinderen op de basisschool waarschijnlijk kampt met problemen als gevolg van NLD. En van de kinderen met een leerstoornis heeft waarschijnlijk zo'n tien procent NLD.
Het is een leerstoornis waarbij op bepaalde punten van informatieverwerking problemen ontstaan. Auditieve informatie wordt beter verwerkt dan informatie via zien of voelen. Simpel gezegd zijn kinderen met NLD kinderen die goed kunnen luisteren en vertellen maar moeite hebben met het visueel waarnemen van dingen (zien) en het uitvoeren/ doen van dingen (vooral motorische zaken). En door deze moeite met zien, voelen en doen ontstaan vaak ook sociale problemen.
Het kind lijkt heel vaardig door het verbale vermogen en het vaak goede geheugen voor feiten en verbale informatie en wordt hierdoor vaak overvraagd. Dit kan leiden tot driftigheid, angst en koppigheid.
We zien bij kinderen met NLD problemen met de motoriek, ruimtelijk inzicht, inzicht in oorzaak en gevolg, werktempo en sociaal begrip, Bij de schoolse vaardigheden zien we dat er problemen ontstaan bij het rekenen en bij het lezen gaat het technisch lezen en spellen goed, maar het begrijpend lezen is zwak.
Hoe ontstaat NLD?
Onderzoek naar het ontstaan van NLD wijst in de richting van een verstoorde balans tussen de rechter- en linkerhersenhelft. De communicatie tussen beide hersenhelften lijkt op sommige punten verstoord waardoor informatie te langzaam doorkomt en het leren hierdoor sterk bemoeilijkt wordt. Het automatiseren van lesstof (hiermee wordt bedoelt dat bijvoorbeeld bij rekenen zaken die jonge kinderen nog moeten uitrekenen (5+3=8) op een gegeven moment feitenkennis wordt, het kind hoeft niet meer te rekenen maar weet het antwoord gewoon) verloopt heel erg stroef.
Deze verstoorde prikkeloverdracht tussen de twee hersenhelften kan ontstaan door een niet gelijk opgaande ontwikkeling van de rechter- en linkerhersenhelft. Maar ook zuurstofgebrek bij de geboorte zou kunnen zorgen voor de verstoorde communicatie tussen de hersenhelften. Ook externe factoren zoals een ongeluk of bestraling, kunnen mogelijk bijdragen aan een verstoring tussen de twee hersenhelften
Signalen die duiden op NLD
NLD is een complexe leerstoornis en er zijn dan ook veel verschillende signalen die op NLD duiden. We zien dat de ontwikkeling van kinderen met NLD trapsgewijs verloopt, de ontwikkeling verloopt nog al grillig en in sprongetjes. Jonge kinderen bij wie later NLD werd vast gesteld bleken als jong kind weinig exploratiedrang te hebben. Het kind ontdekt weinig door te kijken en te voelen (wat de meeste jonge kinderen doen) maar door te luisteren en zodra het dit kan vragen te stellen.
Bij de taalontwikkeling zien we dat de spraak wat laat op gang komt maar wanneer deze eenmaal op gang komt zich wel goed en snel ontwikkeld. Wel is de intonatie vaak erg vlak en is het vaak moeilijk om samenhang te vinden in wat het kind vertelt. Hetgeen het kind vertelt is fonologisch goed (hetgeen het kind zegt is correct) maar het vertelde is vaak weinig communicatief en moeilijk te volgen. Het kind praat vaak erg ongeremd.
Kinderen met NLD hebben over het algemeen een onhandige motoriek, zowel de grove als de fijne motoriek levert problemen op. Zo zien we problemen met het evenwicht, maar ook met dingen als veters strikken, met bestek eten, aankleden, pengreep, klimmen etcetera. Daarbij hebben kinderen met NLD meestal ook een slechte oog-hand coördinatie. We zien dan ook dat kinderen met NLD veel -gekke- ongelukjes hebben.
Het activiteitsniveau van het kind met NLD is wisselend, er is vaak sprake van aandachtsproblemen en impulsief gedrag. En het kind kan druk en chaotische overkomen, hetgeen kan ontstaan doordat het kind te hoog aangesproken wordt omdat het verbaal zo sterk lijken. Dit kan leiden tot onvoorspelbaar gedrag.
Op het vlak van schoolvakken zien we dat kinderen met NLD moeite hebben met inzichtelijk rekenen (ze hebben geen inzicht in de stappen die genomen moeten worden bij het rekenen van wat ingewikkelder sommen). Dit terwijl stof reproduceren (uit het hoofd leren) over het algemeen heel gemakkelijk gaat. Daarnaast zien we over het algemeen een traag werktempo gecombineerd met een onzeker houding ten opzichte van het schoolwerk.
Kinderen met NLD hebben vaak moeite met het aanleren van routines, maar wanneer ze er in slagen ze aan te leren zitten ze vaak ook muurvast en zijn ze moeilijk bij te stellen. Het leren door ervaring is ook iets wat heel moeilijk verloopt. Kinderen met NLD laten vaak naast het drukke en chaotische gedrag ook passief gedrag zien. Kinderen met NLD raken vaak ook gemakkelijk het overzicht kwijt (terwijl het waarnemen van details vaak juist wel goed gaat) en kunnen gemakkelijk verdwalen. Problemen oplossen en logisch redeneren zijn ook zaken die kinderen met NLD erg moeilijk afgaan
Op het sociale gebied zien we dat kinderen met NLD over het algemeen over weinig sociale vaardigheden beschikken. Ze zijn vaak ook angstig in onbekende sociale situaties. Kinderen met NLD hebben moeite met het herkennen en interpreteren van niet verbale signalen (gebaren, gezichtsuitdrukking etcetera). Dit maakt het sociale contact natuurlijk ook moeilijker. Veel kinderen met NLD sluiten zich dan soms ook af in sociale situaties. Hun inlevingsvermogen is vaak ook beperkt, hetgeen wel begrijpelijk is wanneer je de non-verbale signalen van andere niet begrijpt. Ook zien we het probleem dat kinderen met NLD de neiging hebben alles heel letterlijk te nemen, waardoor ze ook sociale situaties verkeerd kunnen begrijpen en inschatten
Kinderen met NLD zijn regelmatig ook onverklaarbaar boos of angstig. Ze begrijpen hun eigen emoties soms ook niet en kunnen er door overspoelt worden zonder er controle over te hebben.
Hoe wordt NLD vastgesteld?
Een test op basis waarvan NLD vastgesteld kan worden bestaat nog niet in Nederland, maar er is wel een test in ontwikkeling. Een Amerikaanse test bestaat al wel, maar deze geeft slechts een indicatie van aanwezigheid van NLD. Om NLD vast te stellen moet een uitgebreid onderzoek plaats vinden. Er moet in de eerste plaats gekeken worden naar de ontwikkelingsgeschiedenis van het kind, waarbij er niet alleen gekeken wordt naar de cognitieve en motorische ontwikkeling maar ook naar de sociale en emotionele ontwikkeling. Daarnaast worden de schoolprestaties van het kind natuurlijk aandacht bekeken en wordt het IQ van het kind onderzocht, waarbij vooral ook gekeken wordt naar het verschil in prestatie op het verbale IQ (waar onder andere de onderdelen algemene kennis, woordenschat en korte termijngeheugen onder vallen) en het performale IQ (waar onder andere de onderdelen tekening afmaken, inschatten sociale situaties en non verbaal redeneren onder vallen). Vaak vindt er ook neuro-psychologisch onderzoek plaats, waarbij er test uitgevoerd worden die er op gericht zijn neurologische problemen (problemen in de verwerking door de hersenen) vast te stellen. Soms vindt er ook kinderpsychiatrisch onderzoek plaats.
De problemen die bij kinderen met NLD waargenomen worden worden soms ook verward met ADHD-verschijnselen of verschijnselen die bij PDD-nos (een aan autisme verwante stoornis) horen. Maar soms komen ADHD of PDD-nos ook voor naast de NLD. Dit kan ook omdat de diagnose ADHD of PDD-nos iets zegt over het gedrag van het kind, terwijl de diagnose NLD iets zegt over de manier waarop het kind informatie verwerkt.
Begeleiding bij NLD?
NLD is niet te genezen. Het is iets waar het kind en zijn omgeving mee om zullen moeten leren gaan. Dit betekent dat de eerste en belangrijkste stap in de begeleiding dan ook bestaat uit het verstrekken van informatie aan het kind, de ouders en de leerkrachten. Om zo het kind en zijn of haar omgeving inzicht te verschaffen in het onvermogen maar vooral juist ook het vermogen van het kind. Door gebruik te maken van de sterke kanten van het kind kunnen manieren gevonden worden om de zwakkere punten te stimuleren.
Door aanpassingen in het schoolwerk kunnen kinderen met NLD vaak goed geholpen worden. Belangrijk hierbij is dat het kind materiaal vooral verbaal aangeboden krijgt en zo min mogelijk 'op papier' hoeft te werken Met een duidelijke, overzichtelijke stap voor stap methode kan het kind geholpen worden grip op de leerstof te krijgen. Het is ook goed om naar de lay-out van het leermateriaal te kijken en deze zo simpel mogelijk te houden. omdat kinderen met NLD het overzicht vaak kwijt raken. Wat extra tijd kan het trage werktempo wat vaak wordt waargenomen bij kinderen met NLD compenseren.
Het belang van een diagnose
NLD is een leerstoornis die nog vrij onbekend is en die niet gemakkelijk vast te stellen is. Toch is het wel van groot belang om NLD op tijd te signaleren omdat NLD grote invloed kan hebben op het ontstaan van emotionele en andere problemen. Het vermogen van de omgeving om om te gaan met het vermogen en onvermogen van het kind speelt hier bij een belangrijke rol, omdat emotionele problemen logisch zijn bij een kind dat steeds overvraagd wordt.
Het is dus van groot belang alert te zijn en de diagnose NLD te stellen wanneer dit nodig blijkt, zodat het kind geholpen kan worden het beste uit zichzelf te halen.
http://www.opvoedadvies.nl
auteur: Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven
